Berimbau
De berimbau is een muziekinstrument bestaande uit een houten boog opgespannen met een metalen snaar. Aan de boog zelf is een uitgeholde kalebas bevestigd die fungeert als klankkast. Met een houten stokje slaat men op de snaar wat een kenmerkende ‘lage’ noot teweeg brengt.
Een tweede ‘hoge’ noot wordt voortgebracht door met het stokje op de snaar te slaan, terwijl men tegen de snaar duwt met een steen of munt.
Samenstelling van de berimbau
Biriba, ook wel pau de berimbau of verga – traditioneel gemaakt uit biribahout.- Arame – de snaar is een staaldraad. Deze wordt traditioneel uit een band van een personenwagen gehaald.
- Dobrão – Metalen munt, bij voorkeur uit brons. Traditioneel werd een plaatselijk muntstuk gebruikt, ‘de 40-réis’. Deze munt werd pas gebruikt voor capoeira eens ze werd afgeschaft als betaalmiddel. Voorheen had deze munt immers een te hoge waarde.
- Caixixi – Gevlochten schuddoosje dat in hetzelfde hand wordt vastgehouden als de vareta.
- Baqueta, ook wel vareta – Dun stokje uit biribahout (40 cm lang). Wordt gebruikt om op de areme te slaan en zo het typische berimbau geluid voort te brengen.
- Cabaça – Een uitgeholde kalebas dient als klankkast.
Origine van het woord berimbau
Hoewel het niet met volledige zekerheid kan gezegd worden, neemt men aan dat het woord berimbau afkomstig is van het portugese birimbao. De birimbao was een europees instrument, bij ons gekend als de mondharp.
De berimbau zoals we hem kennen in capoeira, maakt een geluid dat men kan vergelijken met de mondharp.
De berimbau historisch
De muzikale boog is waarschijnlijk één van de oudste instrumenten ter wereld. Ze is waarschijnlijk 30.000 jaar geleden ontwikkeld uit de jachtboog.
De verspreiding van de muzikale boog beperkte zich niet tot Afrika. Ook in grotschilderingen in Frankrijk treft men deze voorhistorische berimbau aan.
Aangezien de muzikale boog niet teruggevonden kan worden bij de inheemse stammen in Zuid-Amerika, is het aannemelijk dat het concept van dit instrument door de slaven meegebracht werd uit Afrika.
Bij de aboriginals wordt de muzikale boog nog steeds op dezelfde manier gehanteerd.
Legende
In mijn zoektocht naar kennis, kwam ik op een gegeven moment deze legende tegen.
Het is slechts één van de tientallen of honderden legendes rond het ontstaan van de berimbau. Dit is echter een mooie.
“Een mooi en sensueel meisje verliet haar dorp om een wandeling te maken. Toen ze even later bij een beekje aankwam, besefte ze dat ze dorstig was geworden. Ze boog voorover en vormde haar handen tot een kommetje om het heldere water op te scheppen.
Om dat moment werd ze aangevallen door een schurk die haar tot de zijne wou maken. Het meisje bood weerstand en viel met haar hoofd op een rots.
Toen haar betoverend lichaam het water raakte, transformeerde ze. Haar lichaam werd een boog van hout, haar haren de snaar. Het kommetje van haar handen veranderde in de cabaça van de berimbau.
Vandaag de dag kan je haar stem nog horen in het verdriet en de melancholie, de passie en de vreugde die voortgebracht wordt wanneer de arame van de berimbau beroerd wordt.
Het meisje stierf terwijl ze zich verzette tegen iemand die haar wou bezitten. Er kan geen instrument geschikter zijn voor capoeira, een spel dat vrijheid symboliseert, dan de berimbau.”